Brein anatomie 101: Executieve functies

Wat zijn executieve functies

De executieve functies is een parapluterm voor een aantal verschillende functies die er allemaal toe bijdragen dat iemand doelgerichte handelingen uitvoert. Er zijn door de jaren heen veel verschillende functies omschreven. Uiteindelijk is men tot de conclusie gekomen dat er 4 kern executieve functies zijn, die alle functies omvatten. Het gaat om de functies:

1) Impulsremming

Response-inhibitie: kunnen nadenken voordat je iets doet, door het inzetten van zelfreflectie en het filteren van impulsen die op je afkomen. Dit wordt ook wel metacognitie genoemd. Daarnaast spelen emotieregulatie ( inclusief het omgaan met stress) en zelfregulatie, dus bijvoorbeeld ongewenst gedrag kunnen onderdrukken, ook een belangrijke rol.

2) Werkgeheugen

Het opslaan, verwerken en onthouden van informatie. Het werkgeheugen houdt informatie vast die we via de zintuigen hebben binnengekregen, maar ook informatie uit het langetermijngeheugen. Het werkgeheugen maakt het mogelijk om informatie vast te houden - te 'parkeren' - maar ook om met die informatie te werken. Oftewel het manipuleren van informatie

3) Cognitieve flexibiliteit

Flexibel kunnen zijn als dingen veranderen. Het gaat dan om gedrags-, motorische en cognitieve flexibiliteit.

Maar ook het organiseren van aandacht tussen verschillende taken. En diverse zaken kunnen zien vanuit verschillende perspectieven.

4) Planning

Kiezen en beslissen; prioriteiten stellen, planmatig handelen, timemanagement, motivatie, organiseren van je aandacht voor een bepaalde doel, jezelf kunnen monitoren

Veelvuldig onderzochte executieve functies zijn impulsremmingen en het werkgeheugen. In dit blogverhaal wil ik hier wat dieper op ingaan. Vooral omdat ik vaak de vraag krijg waarom lukt het mij niet om te concentreren, waarom lukt het mij niet om op korte termijn dingen vast te houden of heb ik moeite met het reguleren van mijn emoties. Meer inzicht in de structuren van je brein die gaan over deze onderwerpen is een stap dichterbij het begrijpen en misschien wel oplossen van je probleem.

Impulsremmingen en de activiteiten in de verschillende structuren van het brein.

Impulsremmingen/response inhibitie oftewel het kunnen remmen van ongewenst gedrag doet bij volwassenen een beroep op de rechter ventrale prefrontale cortex en het presupplementary motor gebied. Hoe meer activiteit in dit gebied van de hersenen, hoe beter iemand in staat is om het gedrag te remmen. Kinderen en jongeren hebben echter een lage activiteit in deze gebieden. En laten zelf activiteiten zien in andere gedeelte van de prefrontale cortex. Omdat deze vaardigheid nog in ontwikkeling is zie je dan ook beperkte impulscontrole bij deze groepen.

Het werkgeheugen en de activiteiten in de verschillende structuren van het brein.

In studies met volwassenen is ontdekt dat het aanroepen van het werkgeheugen zorgt voor activiteit in de laterale prefrontale cortex en de parietale cortex. Bij talige stimuli vindt de activiteit meer plaats aan de linkerkant van de hersenen. Bij ruimtelijke stimuli vindt de activiteit meer plaats aan de rechterkant van de hersenen. Over het algemeen worden beide helften van het brein geactiveerd.

Het vasthouden en manipuleren van informatie blijkt een beroep te doen op verschillende delen van de laterale prefrontale cortex. Wanneer alleen informatie wordt vastgehouden is er meer activiteit aan de voorkant. Wanneer de informatie gemanipuleerd moet worden wordt er meer activiteit waargenomen in de achterkant.

Hoe sterker de activiteit in de prefrontale cortex hoe beter het werkgeheugen functioneert.

Wanneer jongeren informatie moeten vasthouden in het werkgeheugen dan wordt er voornamelijk activiteit gezien in de laterale prefrontale cortex en in de parietale cortex. Studies hebben ook aangetoond dat de activiteit steeds sterker wordt gedurende de adolescentie.

Wanneer het gaat om het manipuleren van informatie in het werkgeheugen wordt er ook activiteit waargenomen in de dorsolaterale prefrontale cortex alleen is de activiteit nog zwak in vergelijking tot de activiteit in de hersenen van volwassenen. Dit is dan ook de reden waarom de meeste volwassenen in het algemeen informatie beter (moeten) kunnen vasthouden en manipuleren.