De sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind ( Gebaseerd op de bouwstenen van Truus- Bakker)

'Gedurende de jonge kinderjaren leert een kind sociaal-emotionele vaardigheden oftewel bouwstenen. Echter kunnen er gedurende deze jaren traumatische omstandigheden plaatsvinden, waardoor het kind stagneert in het ontwikkelen van deze vaardigheden/ bouwstenen. Volgens Truus Bakker is het mogelijk voor een kind om deze sociaal-emotionele bouwstenen alsnog te ontwikkelen. Door samen met de (gezinshuis) ouder / verzorger deze levensfase nogmaals te doorlopen.'

---

Bouwsteen 1

In de eerste 3 maanden is de eerste behoefte van een kind om zich veilig en geliefd te voelen. Het kind wil voorzien worden in de basisbehoeften. Als het kind hierin wordt voorzien , ontwikkelt het kind vertrouwen in de opvoeders en voelt het zich veilig. Als het kind zich niet veilig voelt, ontstaat er angst bij het kind. En zal het in de toekomst vanuit angst reageren en geen vertrouwen hebben in andere mensen. De taak van de opvoeder is dan ook om te gaan voorzien in de basisbehoefte van het kind om vervolgens door te kunnen naar de volgende bouwsteen.

Bouwsteen 2

Tussen de 3 en 9 maanden gaat het kind ervaren dat er emoties zijn. Het is de basis om het kind te leren dat er verschillende emoties zijn. Van een opvoeder wordt verwacht dat het ziet, meeleeft en benoemt als het kind een emotie laat zien. Door het benoemen van de emotie, leert het kind welke lichaamssignalen er zijn als het een emotie voelt. Als een opvoeder niet (gepast) reageert op emoties van het kind, leert het kind niet om emoties juist te voelen. Als een kind emoties niet echt kan voelen en benoemen, weet het niet hoe het later emoties kan beheersen (emotieregulatie).

Bouwsteen 3

Vanaf 9 maanden tot 2,5 jaar wordt de basis gelegd voor het beheersen van emoties. Het kind leert na te denken over eigen en andermans gedrag en gevoelens. Het kind leert ook wat het kan doen als het zich niet prettig voelt. Daarnaast voelt het kind de behoefte om nieuwe dingen te ontdekken. De bedoeling is dat de opvoeder dit stimuleert, maar duidelijke kaders biedt. Op deze manier ontwikkelt het kind zelfvertrouwen.

Bouwsteen 4

Tussen de 2,5 en 5 jaar gaat het kind ervaren dat het eigen behoeften heeft en dingen zelfstandig kan. Van de opvoeder wordt verwacht dat het kind de ruimte ervaart om dingen zelfstandig te doen én terug kan vallen op de opvoeder. Dit vraagt van de opvoeder geduld en duidelijkheid. Van de opvoeder wordt ook verwacht dat die het kind vertrouwen en ruimte te geeft om te ontdekken. Als de opvoeder (uit angst) te voorzichtig is en het kind niet de ruimte geeft, ontstaat er machteloosheid bij het kind.

In deze ontwikkelingsfase wordt tevens de basis gelegd voor inlevingsvermogen en gewetensvorming. Van de opvoeder wordt verwacht dat deze duidelijke grenzen stelt. Een kind kan pas luisteren naar de gestelde grenzen en zich aan regels houden als het basisveiligheid en liefde heeft ervaren. Het is dus belangrijk dat de opvoeder eerst basisveiligheid en liefde biedt, voordat het kan verwachten dat het kind aan de gestelde grenzen en regels houdt.

Bouwsteen 5

Tussen de 5 en 7 jaar gaat een kind ervaren dat het zelf op een creatieve manier problemen kan oplossen. Van de opvoeder wordt verwacht dat het kind het vertrouwen en de ruimte krijgt om problemen op te lossen. Het kind moet hierbij wel het gevoel hebben dat het terug kan vallen op de opvoeder. Het kind ervaart hierdoor vertrouwen in zichzelf. Als de opvoeder vanuit angst het kind niet de ruimte geeft, ontstaat ook nu een gevoel van machteloosheid bij het kind.

In de eerste zes jaar wordt ook de basis gelegd om te leren mentaliseren. Mentaliseren is het nadenken over het gevoel, de gedachten en gedrag van zichzelf én dat van anderen. Kinderen met trauma-en hechtingsproblemen hebben vaak moeite met mentaliseren. Het is daarom belangrijk dat de opvoeder het kind helpt om zijn/haar eigen emoties, gedachten en gedrag te begrijpen. Pas als het kind dat heeft geleerd , kan het emoties, gedachten en gedrag van anderen begrijpen. En kan het kind het zijn/haar eigen aandeel in situaties zien en zich inleven in een ander.

Bronnen

- https://pleegouder.jeugdformaat.nl/pagina/de-bouwstenen-van-Truus-Bakker

- https://www.expoo.be/bouwstenen-van-hechtingspiramide